آشنایی با فرآیند بازیافت لاستیکها
تایرها از جمله مزاحم ترین و پرحجم ترین زباله ها هستند.
احیای لاستیک فرایندی است که در آن لاستیک هایی که به مرز فرسودگی رسیده اند یا به دلیل پارگی و خرابی غیرقابل تعمیر هستند بازیافت می شوند. این تایرها هم مانند ضایعات پلاستیک در گروه پرحجم ترین و مضرترین زباله ها دسته بندی می شوند و مزاحمت و آلودگی بسیاری برای محیط زیست ایجاد می کنند. دلیل انبار شدن ضایعات لاستیک، سطح بالای تولید و دوره ماندگاری آن است که هر کشوری را با مشکلات بسیاری رو به رو می کند. این موضوع تا حدی جدی است که حدوداً ۲۵۹ میلیون تایر هر ساله دور ریخته می شود. البته این تخمین به دوره زمانی دهه 90 میلادی باز می گردد و احتمالاً این میزان افزایش یافته است. البته مشکلات بزرگ نظیر دسترسی آسان، ارزان بودن، تجمع زیاد و مقاومت، آن ها را هدف مناسبی برای بازیافت می کند. با این وجود، بیشتر لاستیک های فرسوده تنها برای ارزش سوختی شان سوزانده می شوند و در هر سال به ازای هر نفر در دنیا یک تایر دور ریخته می شود. تایرها را معمولاً برای استفاده در زمین های ورزشی مانند زمین بسکتبال و دو و میدانی، محصولات جدید صنعت کفش، کف پوش‌ها و چمن های مصنوعی بازیافت می کنند. همچنین باید اضافه کرد، بازیافت اولیه تایرها موجب تولید موادی به نام (خرده لاستیک) می‌شود که به عنوان ماده ای اضافه برای صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در این بخش نقش پر کننده را دارد و قیمت تمام شده آن ارزان تر از مواد دیگر است.
عمر لاستیک
عمر لاستیک ها بر اساس فاکتورهای بسیاری سنجیده می شود و راه های بسیاری برای افزایش طول عمر آن‌ها وجود دارد. برخی از این روش ها به شرح زیر است:
- توسعه و استفاده از فرمولاسیون جدید در ساخت و تولید انبوه، مانند ترکیبات بهبود یافته، شکل دهی خمیدگی و ... عمر تایر را افزایش می دهد. این تغییرات، مدت زمان تعویض را طولانی تر می کند و امنیت سرنشینان خودرو را افزایش می دهد. بیشتر سرنشینانی که در تصادفات رانندگی جان سالم به دربرده اند یکی از مهم ترین دلایل زنده بودنشان را استفاده از لاستیک مناسب اعلام کرده اند.
- تولید باکیفیت، میزان دور ریختنی های حین تولید را به کمترین حد ممکن می رساند.
- خرده فروشان با تحویل مستقیم، نقش بسیار مهمی در کاهش ضایعات ایفا می کنند. شرکت ها با این روش هم فضای کمتری را در انبارهای خود نیاز خواهند داشت و هم از پوسیدگی های لاستیک در اثر گذشت زمان طولانی جلوگیری خواهد شد.
- شیوه استفاده رانندگان از لاستیک، استفاده نوبتی و نگهداری مناسب، می تواند طول عمر آن ها را افزایش دهد.
- سیاست های فروشندگان لاستیک می تواند تأثیر بسیاری در این رویه داشته باشد. اگر نحوه باز پس گیری لاستیک ها از حالت کلاسیک خارج شود و لاستیک های مرجوعی به خط بازیافت منتقل شوند از تولید این ضایعات جلوگیری می‌شود
چه بلایی بر سر ضایعات لاستیک می آید؟
گورستان لاستیک جایی است که ضایعات لاستیک در آنجا دفن می شود. لاستیک ها اصولاً زباله های خوبی محسوب نمی شوند و آسیبی هم که به محیط اطراف وارد می کنند فوق العاده سنگین است. این مواد از طرفی بسیار جای گیر هستند و انبار کردن آن‌ها بر روی هم فضای بسیار زیادی را اشغال می کند.
از مضرات دیگر این ضایعات می توان به تولید گاز متان اشاره کرد که در محیط های خاص می تواند باعث آتش سوزی شود و در غیر این صورت هم محیط مناسبی را برای انواع حشرات موزی ایجاد می کنند. گورستان‌های تایر مشکل دیگری هم در دفن دارند و آن هم چیزی نیست جز انباشته شدن خاک های زمین با گاز متان که به آن پدیده حباب زایی می گویند. این حباب ها آب های زیرزمینی را با مواد سمی پر می کنند و باعث ایجاد بیماری های بسیاری برای اهالی یک منطقه می شوند. از همین رو، انباشتن و دفن کردن لاستیک در برخی از کشورها نظیر ایران غیر قانونی و ممنوع است.
کاربردهای این دسته از ضایعات
خیلی ها ترجیح می دهند لاستیک ها را بسوزانند تا این که دفن کنند، اما راه حل دیگری هم برای این کار وجود دارد. لاستیک را می توان به محصولات مختلفی بازیافت نمود و همین بازیافت پذیری یکی از مهم ترین ویژگی های لاستیک ها است. یکی از مهم ترین موارد استفاده از لاستیک ها در بازیافت؛ تولید آسفالت گرم است که در آن تکه های لاستیک با عنوان crumb rubber به آسفالت اضافه می شوند. این کار باعث بهبود خواص آسفالت می شود و این آسفالت، آسفالت پلیمری نام می گیرد که دوام بیشتری دارد و دیرتر ترک می خورد. از طرفی تایرها خودشان به تنهایی می توانند به مواد اولیه تولید لاستیک های جدید تبدیل شوند. موارد بسیاری هم وجود دارد که به فراورده های لاستیکی و وسایل باغبانی تبدیل می شوند. مواردی که می توان از این دسته به آن ها اشاره کرد کف پوش های لاستیکی است که استفاده های دیگری هم دارند.
روش‌های بازیافت لاستیک
لاستیک ها به دو روش مکانیکی و شیمیایی بازیافت می شوند که تفاوت های بسیاری با یکدیگر دارند.
- در روش مکانیکی لاستیکها به تکه های کوچک تر تقسیم می شوند که در چند مرحله و توسط دستگاه های خردکن و آسیاب انجام می شود. هر مرحله از این روش محصولات متفاوتی تولید می کند که در صنایع مختلف کاربرد دارد. روش تولید این محصولات بستگی به نیاز مصرف کنندگان دارد، زیرا برخی صنایع، این مواد را در غالب گرانول استفاده می کنند و برخی دیگر این مواد را به شکل پودر می خواهند.
- در روش شیمیایی، لاستیک سوزانده می شود و از زغال و سیم های فلزی باقی مانده استفاده می شود که در اصطلاح به آن پیپرولیز شدن می گویند. در این روش لاستیک در خلأ سوزانده می شود و در نتیجه آسیب های اضافی به محیط اطراف خود وارد نمی کند. طی این فرایند محصولاتی مانند سوخت گازوئیل، روغن و غیره استخراج می گردد. تکه های لاستیک هم بخشی از همین فرآیند هستند.
محصولات استخراجی:
محصولات این استخراج معمولاً در دسته های مختلفی قرار می گیرند اما معمولاً به شرح زیر هستند:
- گرانول لاستیک
- پودر لاستیک
- فلز بازیافتی
- لاستیک احیا شده
- آسفالت و قیر پلیمری
- سوخت گازوئیلی
- باتری خودرو
احیا و پرولیز
طی فرایند خرد کردن مکانیکی لاستیک، ساختار مولکول های تایر تغییر پیدا می کند که به پدیده devulcanization معروف است. طی احیا، لاستیک های خرد شده تحت فشارهای ترمو مکانیکی قرار می گیرند تا در طی این فرایند احیا شوند. این فرایند به معنای دریافت خواص لاستیکی توسط مولکول های لاستیک است که اجازه فراوری دوباره را به ما می دهد.
