آشنایی با ظروف یک‌بار مصرف گیاهی و مزایای استفاده از آن
همانطور که می‌دانید ظروف یک بار مصرف رایج، علاوه بر آلودگی‌های زیست محیطی، برای سلامتی نیز مضر هستند و برخی از آن‌ها در مجاورت مواد غذایی، موجب از بین رفتن ویتامین‌ها و پروتئین‌های موجود در غذا می‌شوند. ورود مواد سمی فراورده‌های پلیمری به داخل غذا موجب بروز خستگی و نیز بیماری‌های جدی خواهد شد.
امروزه استفاده از ظروف یک بار مصرف گیاهی به دلیل مزایایی که دارند، در حال افزایش است. همانطور که می دانید ظروف یک بار مصرف پلاستیکی برای بازگشت به طبیعت به 300 تا 500 سال زمان نیاز دارند، در حالی که این زمان برای ظروف یک‌بار مصرف گیاهی 5 تا 6 ماه است.
از دیگر مزایای استفاده از ظروف یک بار مصرف گیاهی زیان‌بار نبودن برای سلامتی و عدم واکنش‌های شیمیایی با مواد غذایی و مایعات داغ است.
ظروف یک‌بار مصرف گیاهی از چه موادی تشکیل شده‌اند؟
با استفاده از مواد طبیعی گیاهی از جمله سیب‌زمینی، گندم و نشاسته ظروف می‌توان ظروف یک‌بار مصرف گیاهی را تولید کرد. به دلیل این که نشاسته به‌طور طبیعی پلیمری ضعیف و دارای خاصیت هیدروفیلی است، از طریق افزودن اسیدهای چرب گیاهی آن را به پلیمری قوی با خاصیت آب‌گریزی تبدیل می‌کنند. پس از آن، برای بهبود خواص مکانیکی و فیزیکی پلیمر به آن موم عسل، گلوتن، روغن‌های گیاهی و سلولز افزوده می‌شود و این ترکیب از طریق دستگاه اکستروژن به گرانول تبدیل می‌شود. از طریق تبدیل گرانول به ورق می‌توان انواع ظروف پلاستیکی، کیسههای پلاستیکی و ظروف یک‌بار مصرف را تولید کرد.
مزایای استفاده از ظروف یک‌بار مصرف گیاهی
• سازگاری با محیط زیست و تجزیه‌پذیری در خاک (ظروف گیاهی بین 3 تا 6 ماه به خاک تبدیل می‌شوند که این زمان بستگی به دما، رطوبت و فشار خاک دارد.)
• عدم آلوده کردن مواد غذایی و مایعات
• مضر نبودن برای سلامتی انسان
• توسعه بخش کشاورزی
• عدم وابسته بودن به مواد نفتی
• عدم تاثیر نوسانات قیمت نفت بر روی قیمت ظروف گیاهی
• انعطاف پذیری بیشتر در مقایسه با پلاستیک‌‌های معمول
• قابلیت استفاده در مایکروویو
• در تولید ظروف گیاهی به انرژی کمتری در مقایسه با ظروف پلاستیکی نیاز است.
کاربردهای گوناگون پلیمرهای گیاهی
- تولید ظروف غذا و نوشیدنی
- گلدان نشا، روكش نشاكاري و سبزي‌كاري‌ها در توليد محصولات كشاورزي
- مصارف پزشكي و روكش هوشمند داروها
- تولید اسباب‌بازی برای کودکان
تاریخچه پلیمرهای گیاهی
تلاش برای تولید پلیمرهای گیاهی در جهان، از سال 1970 و به دلیل بروز بحران نفت آغاز شد. کشورهای پیشرفته در آن زمان در پی یافتن جایگزینی برای مواد نفتی برای تولید ظروف و بسته‌بندی‌ها بودند.
اولین ظروف گیاهی در دهه 1970 تولید شدند، اما تولید گسترده آن در آمریکا به سال 2002 برمی‌گردد. در کشور ما نیز محققان از سال 1386 موفق به تولید پلیمرهای گیاهی شدند و جالب است بدانید ایران پنجمین کشور دنیاست که فناوری تولید پلیمرهای گیاهی را به ثبت رساند.
در کشورهایی که دارای فناوری تولید پلیمرهای گیاهی هستند، از سیب‌زمینی، نشاسته و گندم در این زمینه استفاده می‌شود. در ایالات متحده، ظروف گیاهی از نشاسته ذرت و در ایتالیا و انگلستان از نشاسته سیب‌زمینی تولید می‌شوند. در ایران، برای تولید پلیمرهای گیاهی، بیشتر از نشاسته ذرت و گندم به‌دلیل فراوانی آن‌ها، استفاده می‌شود.
راه‌های تشخیص سلامت ظروف گیاهی
-ظروف گیاهی باید سطح یکنواختی داشته باشند.
- هنگام قرار گرفتن در مقبل نور، تیرگی، لکه سیاه و رگه در آن دیده نشود.
نظر متخصصان تغذیه و سلامت درباره ظروف گیاهی
طبق توصیه وزارت بهداشت، مصرف‌کنندگان بهتر است از ظروف یک‌بار مصرف گیاهی دارای مجوز استفاده کنند. در کشور ما ظروف یک بار مصرف گیاهی که از نشاسته ذرت یا گندم تولید می‌شوند، طبیعی، تجزیه‌پذیر و زیست‌تخرب‌پذیر هستند و مشکلی نیز برای سلامتی بوجود نمی‌آورند.
بررسی‌ها در فرانسه نشان می‌دهد که ظروف تولید شده از پلی استایرن برای سلامتی خطرناک و در مواقعی سرطان زا هستند. همچنین، ظروف یک بار مصرف پلاستیکی موجب آلودگی محیط زیست می‌شود. از این رو، طبق دستور وزارت بهداشت، مصرف ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی (تهیه شده از پلی استایرن) در بیمارستان‌ها، بوفه‌ها، رستوران‌ها، دانشگاه‌ها و... برای سرو غذا و نوشیدنی ممنوع اعلام شده است.
همچنین، حمل و بسته‌بندی مواد غذایی در ظروف پلاستیکی یک‌بار مصرف از جنس پلی استایرن به دلیل آزاد شدن مواد خطرناک و سرطان‌زا بودن، از سوی وزارت بهداشت ممنوع اعلام شده است.
پیشرفت در تولید محصولات پلیمری گیاهی
امروزه، با استفاده از پلیمرهای گیاهی می‌توان انواع محصولات و قطعات را تولید کرد و محدودیتی برای نوع کالا وجود ندارد. به طور مثال، در اروپا، قطعه نگهدارنده توپ گلف در زمین، از پلیمرهای گیاهی ساخته می شود و پس از کاشت در زمین آن را خارج نمی‌کنند، زیرا به سرعت تجزیه خواهد شد. همچنین، امروزه در کشورهای پیشرفته، کیسه های گیاهی جایگزین کیسههای پلاستیکی در بیمارستان‌ها شده است. این کیسه های جدید با قرار گرفتن در لباسشویی، پس از 10 دقیقه در آب حل می‌شوند، در نتیجه آلودگی زیست محیطی ایجاد نخواهند کرد.
در کشور ما نیز انواع تجهیزات و فناوری تولید محصولات پلیمری گیاهی وجود دارد؛ به طور مثال محققان در کشورمان موفق به ساخت روکش‌های دارویی گیاهی و زیست تخریب پذیر شده‌اند.
امروزه با استفاده از پلی ساکاریدها به‌خصوص نشاسته ها از جمله نشاسته ذرت، گندم، سیب‌زمینی و برنج می‌توان ظروف قابل بازیافت و پلیمرهای زیست تخریب پذیر تولید کرد.