هر آنچه باید از روغن های صنعتی بدانید!
روانکارهای مهندسی دسته بسیار بزرگی از روغن های روانکار هستند که با کاربردهای فراوانشان برای اهداف بسیار زیادی انتخاب می شوند. این استفاده ها معمولاً بر اساس هر مشخصه خاص روانکار تولید می شود و از همین رو هیچ یک از روانکارها با دیگری برابر نیست. البته ممکن است خواص اولیه در این روغن ها یکی باشد اما به طور کلی تفاوت هایی با یکدیگر دارند. این کاربردها که انواع و اقسام مختلف دارند؛ معمولاً در دسته های استفاده برای: «طول عمر بالا، دمای بالا، دمای پایین یا سازگاری با مواد غذایی و ...» قرار می گیرند و شرایط خاصی هم برای هرکدامشان تعریف شده است. در این مقاله سعی می کنیم انواع این روانکارها را بررسی کرده و شناخت بیشتری نسبت به روغن های صنعتی پیدا کنیم.
دسته بندی روغن های صنعتی
روغن های صنعتی معمولاً انواع بسیاری دارند و با نام های شیمیایی گوناگون شناخته می شوند. ممکن است بارها و بارها نام این روغن ها را شنیده باشید اما از کنارشان گذشته باشید. برخی از این روغن ها به شرح زیر هستند: «روغن چرخ دنده و روغن گیربکس، روغن کمپرسور، روغن هیدرولیک، روغن ماشین کاری، روغن توربین و …».
البته راه های بسیاری برای جداسازی روغن های صنعتی وجود دارد و معمولا به دو گروه کلی تقسیم می شوند:
- روغن های صنعتی با پایه نفتی
- روغن های صنعتی با پایه گیاهی
تاريخچه روغن های صنعتی
همان طور که می دانید صنعت روغن سازی تا مدت های بسیاری رایج نبود و بشر، روغن محصولات صنعتی خود را از راه های دیگری تأمین می کرد. تا قبل از سال ۱۸۵۶ روغن مورد نياز براي روان کاری ماشین آلات صنعتی از منابع روغن های حيـواني مثـل روغن نهنگ، گاو، خوك و… و همچنین روغن های گياهي به دست می آمد. در گذشته، نام مشخصی برای روغن های گوناگون مورد مصرف وجود نداشت و به زبان ساده همه آن ها را روغن می نامیدند. این دسته از روغن ها هم به دلیل ماندگاری بالای خود در صدر استفاده های انسانی قرار داشتند و به مرور زمان، آسیب های جبران ناپذیری به اکوسیستم وارد می کردند. البته روغن های گیاهی منبعی تجدید پذیر هستند اما تمامی تلاش صنعت روغن سازی در جهت کاهش استفاده از روغن های حیوانی است. نیاز به روغن کاری به مرور زمان، بشر را بیشتر از هر چیزی به اختراعات جدید سوق داد و روغن سازی وارد مرحله ای جدید شد.
1883 آغاز این نقطه از پیشرفت صنعت روغن سازی بود. در این دوره استخراج نفت و بهبود فرايندهاي تقطير و تصفيه نفت خام؛ منجر به تولید روغن های نفتـي (روغن های صنعتی) شد و جايگزين روغن های چرب گرديد. بدین وسیله امكان استفاده از روغن های صنعتي در روغن کاری مقدور شد و روغن های نفتي خيلي سريع برتري خود را نسبت به انواع ديگر روغـن ثابـت نمودنـد. این دوره موازی با کاهش استفاده از روغن های حیوانی شد و تکنولوژی را در مسیری رو به جلو قرار داد.
البته این پیشرفت انتهای مسیر نبود و نیاز به روغن های باكيفيت بالاتر بیشتر شد. صنایع در ابتدا سعی کردند با تصفيه بهتر روغن و اضافه کردن مواد افزودني جديدتر و باكيفيت بالاتر, روغن مناسب با طول عمر بيشتر توليد کنند؛ اما این روند خیلی خوب پیش نرفت. با افزايش نيازهاي زندگي و پيشرفت علم و تکنولوژی، نياز به توليد روغن های متعدد بیشتر شد. بیشتر تکنولوژی های جدید با روغن های ساده و نفتی قابلیت ادامه کار خود را نداشته و به ترکیبات جدیدی متوسل شدند. این ترکیبات که اکثراً از فعل و انفعالات شیمیایی به دست می آیند قادر به تحمل طیف وسيعي از فشارها و درجه حرارت ها براي كاربردهاي خاص را دارند.
البته انرژی های نو ظهور نیز در این سختی روز افزون بی تأثیر نبودند. برای مثال انرژي هسته ای بعـد ديگري بـه نيازهـاي روان کننده ها و دیگر محصولات نفتـي اضافه کرد. اکثر وسايل موجود در صنایع هسته ای اعم از راكتورهاي تحقيقاتي و تولید نيرو، ماشین آلات فرايند سوخت، حمل کننده و... به روغن های صنعتی براي انجام روان کاری نیاز دارند. و از آنجائی هم كه صنعت نيروگاه هسته ای همچنان درحال توسعه است و نمونه های طراحی‌شده و شرایط عملياتي در حال توسعه تغییر هستند؛ راه طولاني پیش روي مهندسين و محققین شـاغل در کارخانه های تولید روغن های صنعتی و روانكارهـا و گریس ها قرار داده است.
روغن های صنعتی با پایه نفتی
این روغن ها طیف استفاده گسترده ای از کاربردها از قبیل روغن های صنعتی مخصوص ماشین آلات داخل منزل، ماشین آلات صنعتی و استفاده های عمومی را دارند. روغن های صنعتی معمولاً در کوره های تقطیر نفت خام به دست می آیند و با گرفتن عناصر مضر مانند گوگرد و فسفر و افزودن عناصری که خواص روغن را بهبود می بخشد، تولید می شوند. در این فرایند معمولاً با کمک افزودنی ها مقاومت روغن را بالا می برند و پس از آن با موادی که به پایداری ویسکوزیته کمک می کنند؛ خواص شیمیایی روغن های صنعتی را ثابت نگه می دارند.
روغن های صنعتی بر پایه گیاهی
این روغن ها همان طور که از نام آن ها پیداست از فرآوری گیاهان خاص به دست می آیند. این گیاهان بعضاً کاستور، خردل و کلزا هستند و با استفاده از افزودنی های بسیار به روغن های فراوری شده تبدیل می شوند.
کاربرد روغن های صنعتی
روانکارهای صنعتی معمولاً در انواع سبک، متوسط و سنگین تقسیم بندی می شوند.
- روغن های سبک با ویسکوزیته ۵ الی ۱۰ سانت استوک (هر سانت برابر با یک میلی متر مربع بر ثانیه) در محدوده دمایی ۵۰ درجه سانتی گراد و ذوب ۲۵- درجه سانتی گراد قرار می گیرند. از همین رو برای روانکاری ماشین آلات با سرعت بالا و بار کم مورد استفاده قرار می گیرد. این روغن ها مناسب برای دستگاه های نساجی هستند و معمولاً برای دستگاه های ساخت و تولید مانند تراش، فرز و سی ان سی(CNC) مورد استفاده قرار می گیرند.
- روغن های صنعتی متوسط با ویسکوزیته ۱۰ الی ۵۰ سانتی استوک در دمای ۵۰ درجه سانتی گراد نقاط کمتر از ۳۰ درجه سانتی گراد به منظور روانکاری ماشین آلات با سرعت متوسط و بارهای متوسط مورد استفاده قرار می گیرد، روغن های صنعتی برای بارهای متوسط بیشتر مناسب برای دستگاه هایی مانند دستگاه های چاپ، دستگاه های هیدرولیک و غیره هستند.
- روغن‌های صنعتی سنگین با ویسکوزیته ۱۰ الی ۳۰ سانتی استوک و در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد، برای روانکاری تجهیزات صنعتی در سرعت های پایین و تحت بار سنگین مانند چرخ دنده‌های مارپیچ و دستگاه های حفاری و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.
روغن هیدرولیک
روغن هیدرولیک جزو گروه روغن های صنعتی است و در بیشتر صنایع برای سیستم های ترمز هیدرولیک مورد استفاده قرار می گیرند. این روغن ها در صنعت خودروسازی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند و همین موضوع سبب می شود تا خواص آن از بقیه روغن ها متفاوت باشد. مهم ترین این خواص درجه خلوص بالا و ثبات اکسیداسیون است و یک سیستم ترمز خوب این عوامل را در بهترین سطح خود دارد.
به زبانی ساده؛ روغن هیدرولیک برای انتقال قدرت در پمپ های هیدرولیک، هیدرو موتورها و سایر تجهیزات هیدرولیک مورد استفاده قرار می گیرد. گرانروی این روغن ها معمولاً باید در حالت مشخصی باشد. زیرا اگر گرانروی از حد مشخصی بیشتر باشد فشار زیادی برای به سیال درآوردن روغن، به موتور دستگاه وارد می شود. از طرفی دیگر پایین تر بودن میزان گرانروی نیز دردسرساز می شود و خیلی نمی تواند به انتقال نیرو کمک کند.
اشتباه لفظی
روغن سيالي است كه كاربرد هاي بسيار متنوع و نتيجتاً انواع بسیار گوناگون و انواع متفاوتی دارد ولی در نظر عده زیادی از مردم همه این ها یک نوع ماده جلوه می کنند و فرقی بین آن ها گذاشته نمی شود. يكي از دلايل اين امر احتمالاً اين است كه روغن های صنعتی داراي ماده مشتركي هستند كه روغن پایه ناميده می شود. ولي با كاربردهاي جديد و امروزي، ديگر نام روانكار بازگوكننده تمام وظايف روغن ها نيست و از روغن ها براي موارد متعدد استفاده می شود که علاوه بر روان کاری نقش های بسیاری را در دستگاه ها و ماشین آلات ایفا می کنند. این نقش ها که فقط برای اهل یک صنعت مشخص هستند نیاز به شناخت بیشتری برای عموم دارند. شناخت هر چه بیشتر انواع روغن ها سبب می شود تا مصرف کنندگان بهترین استفاده از این محصولات را ببرند.
