مدیریت تولید لاستیک
مراحل بررسی فنی تولیدات لاستیکی
لاستیک ماده ای است که معمولاً با خواص کشسانی اش شناخته می شود. اگرچه این ماده خواص دیگری هم دارد اما این ویژگی یکی از مهم ترین آن هاست؛ به طوری که تا 60 برابر اندازه اصلی خودش کشیده می شود. لاستیک های طبیعی معمولاً به هنگام کش آمدن حرارت از دست می دهند و هنگام جمع شدن به حالت اولیه خود حرارت به دست می آورند. این قابلیت را که از آن ها بگیریم با ماده ای چگال رو به رو می شویم که در کوچک ترین تماسی خردشده و روی زمین می ریزند. به معنایی ساده تر لاستيك ماده ای است كه خاصيت ارتجاعي كم، ازدياد طول و انقباض بالا دارد. البته لاستیک ها دسته‌بندی های بسیاری دارند و از همین رو با نام های پلیمری نمادگذاری می شوند. البته واژه پليمر بیشتر براي مشخص كردن لاستيك در حالت خام و يا حالت غير مركب به کار برده می شود.
مزایا
- لاستیک‌ها؛ به‌ویژه لاستیک های مصنوعی، مزایای بسیار زیادی دارند. از این مزیت ها می توان به قابلیت ترکیب آن با سایر مواد پلیمری اشاره کرد که می توانند انواع متنوعی از لاستیک را به وجود بیاورند. البته خواص پليمر خام معرف تركيبات و خواص لاستيك در حالت نهايي نيست. این یعنی براي رسيدن به بعضي از خواص مورد نظر براي يك لاستيك نیازمند طی کردن مدت زمانی بسیار طولانی هستیم و دقیقاً همین زمان است که قیمت نهایی یک لاستیک را بالا می‌برد.
- لاستيك در حالت كلي مدول الاستيسيته پاييني دارد و به همين دلیل قادر به تحمل تغيير شكل تا بيش از هزار درصد است. همچنین لاستیک ها خاصيت فنري نيز دارند و به عنوان میرا کننده به كار می روند که بازهم دلیل دیگری بر قیمت بالای آن هاست.
- از مزایای دیگر این ماده مقاومت بالای این محصول در مقابل عوامل طبیعی است. لاستيك فاسدشدنی نيست و به طور عادي نياز به روغن کاری ندارد و سختي آن با گذشت زمان افزايش می یابد. این هم در حالی است كه پس از ولکانيزه كردن لاستيك (تركيب كردن با گوگرد) با افزایش سختی کلی؛ آن هم تا چند ساعت مواجه می شود.
- از لاستیک ها به‌عنوان عایق صوتی نيز استفاده می شود. علت این امر سرعت حركت صوت در لاستيك است که با سرعت حركت آن در فولاد برابر است. این قابلیت موجب می شود که لاستیک یکی از بهترین عایق های مناسب برای پوشاندن درزها باشد. صنعت درب و پنجره سازی استفاده های بسیاری از این قابلیت لاستیک ها می کنند.
- بسياري از لاستیک ها دچار تورم و كاهش مقاومت تنشي و كاهش قابليت ازدياد طول می شوند. این اتفاق در اثر ارتباط با سيالاتي چون نفت خام صورت می گیرد. به همین دلیل بعضي از لاستیک ها تابع درجه حرارت هستند و با افزایش و کاهش دمای محیط، خاصیت ارتجاعی خود را کم و زیاد می کنند. این مورد از لاستیک ها کاربرد های بسیاری در صنایع دارند.
ماهیت کلی
صنعت لاستيك با کشف ولكانيزه كردن آن (در سال 1839) اكنون به صنعتی مهم تبدیل شده است. بسياري از قطعات و محصولاتي لاستيكي پس از کشف این صنعت امکان ساخت پیدا کردند که برخی از آن ها به شرح زیر هستند: «تاير وسایل حمل و نقل، شیلنگ ها، تسمه های نقاله، فرش ها و صفحات لاستيكي، تسمه های V شكل، پاشنه و تخت كفش، اسفنج های لاستيكي و ...»
لاستیک ها به صورت کلی در 2 دسته طبقه بندی می‌شوند:
- لاستيك طبيعي
- لاستيك مصنوعي
قطعات لاستیکی چگونه کنترل می‌شوند؟
عوامل بسیار زیادی شرايط كاربردي و عملياتي قطعات لاستيكي در حالت استاتيك و ديناميك را مشخص می کنند. دقیقاً برعکس خیلی از مواد فلزي يا پلاستيكي؛ قطعات لاستيكي مجموعه بسیار وسیعی از ویژگی ها را به‌صورت هم زمان از خود بروز می دهند و همین عامل آن ها را پرکاربرد می کند. اين خصوصيات كه مجموعه ای از خصوصيات فيزيكي، شيميايي و مكانيكي هستند به راحتی از محیط خود تأثیر می پذیرند. این تأثیرپذیری باعث ايجاد پيچيدگي زيادي در ارزيابي و كنترل كيفي قطعات لاستيكي قبل از مصرف و حین تولید می شود. خصوصياتي از قبيل سختي، درصد ازدياد و مقاومت كششي، معمولاً از مهم ترین خواص یک لاستیک هستند اما به تنهایی برای انجام امور نهایی خود مناسب نیستند. از همین رو کنترل این قطعات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار خواهد بود. با این حال اندازه گیری و كنترل خصوصيات قطعات لاستيكي برخلاف چیزی که نشان می دهد اصلاً کار راحتی نیست. بسياري از اين خواص از روي ظاهر محصول قابل اندازه گیری نيستند و علاوه بر این، هزینه های سنجش بسیار زیادی هم دارند. این هزینه ها را هم اگر با عاملی چون زمان ترکیب کنید با پروسه ای طولانی از لیست های بررسی رو به رو می شویم.
برعکس قطعات فلزي؛ كنترل ابعادي اين دسته از مواد خودشان مشكلاتي زیادی را به وجود می آورند که می توانند زمان تست را طولانی تر از حالت عادی نیز برسانند. از سوي ديگر تغيير در مواد اوليه، اختلاط، فرايند ساخت، پخت قطعه لاستيك و.. باید به صورت جداگانه بررسی و سنجیده شوند. این مراحل به شرح زیر هستند:
مراحل ويژه كنترل قطعات لاستيكي:
- كنترل كيفيت مواد اوليه
- كنترل كيفيت فرايند توليد
- كنترل كيفيت محصول تولید شده
- كنترل كيفيت عملكرد محصول در شرايط كاركرد
به این ترتیب، اگر کارخانه ها را خريدار این قطعات به حساب بیاوریم دو حالت کلی پیش روی ما خواهد بود:
- كنترل كيفي (مواد اوليه و فرايند توليد): می بایست مستقل از كنترل كيفي تولیدکننده قطعه مورد ارزيابي قرار بگیرد.
- مرحله بعد، يعني محصول تولیدشده هم در كارگاه قطعه ساز و هم در مراحلي توسط كاربر قطعه مستقلاً مورد بازرسي قرار گيرد.
در نتیجه، داشتن يك سيستم كنترلي مناسب حين كار، نقش مهمي در بهبود كيفيت قطعه ایفا می کند. کنترل کیفی قطعات لاستیکی بعضاً حتی از تولید نیز مهم تر هستند و این موضوع نیازمند بازبینی کلی در نظام تولید این ماده است. بهبود کیفیت لاستیک ها می‌تواند تولیدات دیگر را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
